Կենսակերպը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարում է գիշերային կյանք։ Մսակեր է։ Առյուծներն ապրում են խմբերով, որոնց անվանում են պռայդ, որտեղ լինում են երկուսից ավելի արուներ և էգեր։ Նրանք ամբողջ կյանքն ապրում են միասին, միմյանցից անբաժան և միասին են մեծացնում իրենց ձագերին։
Առյուծն ապրում է 25-30 տարի։ Որսորդության դուրս են գալիս էգերը հիմնականում գիշերը, արուները օգնում են էգերին երբ որսը պետք է լինի ընձուղտ կամ այլ խոշոր կեդանի։ Էգերը իրենց մեջ ընտրում են հզորներին, ճարպիկներին և արագավազներին։ Որսի ժամանակ նրանք դարան մտնելով շրջապատում են զոհերին, այնուհետև արագավազները կատարելով առաջին քայլը վազում են զոհերի հետևից։ Զոհերի ճանապարհը կտրում են ճարպիկները և ցատկելով զոհերի վրա բռնում նրանց վզի, իսկ առջևից հզորները սեղմելով վզից խեղդամահ անում զոհին։ Բայց թե արագավազները և թե ճարպիկները աշխատում են ոչնչացնել զոհերին։
Պահպանությունը
Սերենգետիում որսի ժամանակ վազող էգ առյուծը։
Երկար ժամանակ առյուծներն աֆրիկյան սավաննաների տիրակալներն են եղել։ Տեղի բնակիչները հազվադեպ են կարողացել առյուծ որսալ։ Պատահել է, որ առյուծը նույնիսկ գյուղեր է ներխուժել և մարդկանց աչքի առաջ քարշ տվել-տարել ցլիկ կամ կով։
Մարդիկ կարծել են, թե առյուծների ոչնչացումով կճղակավոր կենդանիների քանակը կավելանա։ Սակայն ստացվել է հակառակը. հիվանդությունների տարածման հետևանքով ավելի շատ կենդանիներ են ոչնչացել։ Պարզվել է, որ առյուծներն առաջին հերթին ոչնչացնում են հիվանդ, թույլ կենդանիներին։ Այժմ առյուծների որսն արգելված է։ Հատուկ թույլտվությամբ կարելի է որսալ միայն կենդանաբանական այգիների համար։
Առյուծներ կան նաև Երևանի և այլ քաղաքների կենդանաբանական այգիներում։ Ներկայումս առյուծների մեծ մասն ապրում է Աֆրիկայի հարավային և արևելյան մասերում։ Նրանց քանակությունն արագ կրճատվում է։ Վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում գլխաքանակը պակասել է 30-50%-ով։ 2002-2004 թթ. առյուծների քանակը գնահատվում էր 16.5-47 հազար հատ, այն դեպքում, երբ 1970 թ. եղել են 100 000 և 1954 թ. հնարավոր է՝ 400 000։ Մարդու միջամտությունը առյուծների քչացման հիմնական պատճառներից մեկն է։